معنی ابیات
خروشید و جوشید و بر کند خاک ............. ز سُمّش زمین شد همه ، چاک چاک
رخش شیهه کشید و خشمگین شد و به نشانه ی یورش سُم خود را بر زمین کوبید به گونه ای که زمین زیر پایش کنده شد .
بزد تیغ و بینداخت از بر، سرش .............. فرو ریخت چون رود، خون از برش
رستم سر اژدها را از تنش جدا کرد و خون مانند رود از تن اژدها جاری شد.
بینداخت چون باد ، خَمِّ کمند .......................سر جادو آورد ناگه به بند
رستم کمند ( طناب حلقه شده ) را با سرعت به سمت جادوگر انداخت و اورا اسیر کرد .
میانش به خنجر به دونیم کرد ................. دل جادوان زو پر از بیم کرد .
رستم از کمر جادوگر را به دونیم کرد و با این کار خود جادوگران دیگر را پر از وحشت کرد .
چو رستم بدیدش بر انگیخت اسب .............. بدو تاخت مانند آذر گُشسب
هنگامی که رستم اورا دید اسبش را با سرعت به سوی او تازاند.
سر و گوش بگرفت و یالش دلیر ............ سر از تن بکندش به کردار شیر
رستم شجاعانه سر و گوش و یالش را گرفت و مانند شیر با شجاعت سرش را از تنش جدا کرد .
زبهر نیایش ، سر و تن بشست ................. یکی پاک جای پرستش بجست
برای عبادت سر و تن خودرا شست و به دنبال جایی پاک و تمیز برای این کار گشت .
از آن پس نهاد از بر خاک ، سر ............... چنین گفت : کای داورِ دادگر !
سپس سربر خاک سجده گذاشت و گفت ای پروردگار عادل
ز هر بد ، تویی بندگان را پناه ................... تو دادی مرا،گُردی و دستگاه
در برابر هربدی و آسیبی تو برای بندگان پناه هستی و تو هستی که به من زور پهلوانی و شکوه و عظمت دادی .
خود ارزیابی
1- منظور از عبارت زیر چیست؟«از هفت خان گذشتن »
همانطور که رستم برای نجات دادن پادشاه ایران از دست دیوان سختی های زیادی را پشت سر گذاشت وقتی کسی کاری را با سختی و دشواری زیادی انجام دهد این عبارت را به کار می برند .
2- رستم در هفت خان چه مراحلی را پشت سر گذاشت ؟
1- نبرد رخش با شیر 2- گذر از بیابان و گرفتار شدن در آن 3- نبرد با اژدها 4- نبرد با جادوگران 5- نبرد با اولاد دیو 6- نبرد با ارژنگ دیو 7- نبرد با دیو سپید .
3- به نظر شما چه نیرویی باعث شد رستم بتواند هفت خان را با موفقیّت پشت سر بگذارد؟
اعتقاد به خداوند و توکل به او و نترسیدن از مشکلات پیش آمده
حکایت
ادب لقمان
لقمان را گفتند : ادب از که آموختی ؟ گفت : از بی ادبان ؛ هرچه از ایشان در نظرم ناپسند می آمد ، من از آن عمل ، دوری می کردم .
به لقمان گفتند: از چه کسی ادب یاد گرفتی ؟ لقمان گفت : بی ادبان ؛ هر کاری که آن ها انجام می داند و در نظر من ناپسند و بد میآمد از آن دوری می کردم .
به نظر شما چگونه می توان از بی ادبان ، ادب آموخت ؟
اگر انسان بدی ها و کار های ناپسند دیگران که می بیند بشناسد و از انجام آن ها دوری کند به ادب بیش تری دست خواهد یافت.
معنی واژه ها
خان = مرحله - منزل / اهریمنی = شیطانی / شمار = تعداد / دیوان = دراینجا جمع دیو ها /راهی می شود = به سوی جایی می رود / قوی پنجه = زور مند /تیمار می کند = مراقبت می کند / نخجیر = شکار / فرجام = پایان – سر انجام / دادگر = عادل / کوفتن = کوبیدن / دیده=چشم / به تنگ می آید = صبرش تمام می شود / خروشید = دراینجا شیهه کشید / سهمگین =ترسناک / تیغ = شمشیر / بَر = در اینجا تن / چیرگی = پیروز شدن / کمند = ریسمان - طناب حلقه شده / میان = دراینجا کمر / آذرگشسب = آتش سریع و سوزان / گُرد = پهلوان /دستگاه = در اینجا عظمت - شوکت– شکوه / همهمه = هیاهو / اختلاف انداختن = نزاع به وجود آوردن .
بنویسیم
فعالیت های درس
1- بیت زیر را به نثر ساده فارسی بنویسید .
خروشید و جوشید و بر کند خاک ................... ز سمش زمین شد همه چاک چاک
( رخش ) شیهه کشید و خشمگین شد و به نشانه ی حمله سمش را بر زمین کوبید و زمین زیر پایش را کند.
2- عبارت های زیر را به زبان ساده بنویسید .
رستم در خشم می شود = رستم خشمگین می شود.
رستم به تنگ می آید = رستم خسته می شود.
3- با توجه به متن درس کدام یک از کلمات زیر جمع است؛ چرا؟
دیوان ، زابلستان، اژدها ، پهلوان ، مازندران ، یزدان ، جادوگران
دیوان و جادوگران کلمات جمع هستند.
دربقیه کلمات « ا ن» و « ها » بخشی از خود کلمه است و ونشانه ی جمع نمی باشد . برای تشخیص این موضوع اگر« ا ن » و « ها » را از انتهای این کلمات حذف کنیم بخش باقی مانده کلمه معنا داری را نمی سازد به طور مثال اگر از انتهای زابلستان « ا ن » را حذف کنیم بخش باقی مانده « زابلست » خواهد بود که کلمه معنی داری نمی باشد .
4- یک نمونه « مبالغه » از متن درس ذکر کنید و آن را توضیح دهید .
بزد تیغ و بنداخت از بر سرش .................... فروریخت خون چون رود از برش
هنگامی که سر اژدها قطع می شود شاعر خارج شدن خون از بدن اژدها را به دلیل حجم زیاد خون به جاری شدن رود تشبیه کرده است.
املا
1- کلماتی را که در املای آن ها یکی از شکل های « ص ، ط » وجود دارد از متن درس پیدا کنید و بنویسید .
ص ------->قصد ، تلخیص .......................... ط --------->خطرناک
2- اگر به جای معلم بودید از درس « هفت خان رستم » چه قسمت هایی را برای گفتن املا انتخاب می کردید ؟ آن ها را بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت سلیقه ای است .
3- با توجه به متن درس، جاهای خالی را با کلمات مناسب پُر کنید .
رستم با خدای خود به راز و نیاز می پردازد و او را سپاس می گزارد.
رستم در خشم می شود ، به رخش پر خاش می کند.
نگارش
1- با هم فکری گروه خود ، داستان یکی از خان های «هفت خان رستم» رابنویسید.
دانش آموز عزیز این فعالیت گروهی است .
2- اگر شما به جای فردوسی بودید خان هشتم را چگونه می نوشتید ؟
دانش آموز عزیز این فعالیت سلیقه ای است .
3- برای موفقیت در زندگی فکر می کنید چه خان هایی پیش رو دارید ؟
گذر از مرحله مقدماتی تحصیل و قدم نهادن به مرحله آموزش عالی
انتخاب شغل مناسب با توجه به رشته ی تحصیلی و رقم زدن آینده ای مطمئن
کارگاه نویسندگی
بهره گیری از حس های پنج گانه
برای اینکه نویسنده خوبی باشیم لازم است :
پس مقدمه ی خوب نوشتن ، خوب دیدن ، خوب گوش دادن و دقت در پدیده ها و استفاده از حس بویایی ، چشایی و لامسه است.
1- از پنجره کلاس به بیرون نگاه کنید و آنچه را که می بینید در یک بند بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
2- چشمان خود را ببندید و حس خود را در باره ی صدا هایی که می شنوید ، بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
3- با شنیدن صدای زنگ مدرسه چه احساسی در شما پدیدار می شود ، این حس چه رنگی است و چه مزه ای دارد ؟
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
4- بر داشت خود را از ضرب المثل « نوش دارو ، بعد از مرگ سهراب » در یک بند بنویسید ؟
هر کاری را به خصوص کمک به دیگران را باید به موقع و در زمان مناسب انجام داد .چون اگر در زمان مناسب این کار را انجام ندهیم ،فایده ای نخواهد داشت ؛ مانند نوش دارویی که رستم به سهراب داد اما دیگر دیر شده بود .
5-هرچه از محتوای درس های این فصل فهمیده اید ، در یک بند بنویسید .
این فصل بیشتر اشاره به زبان فارسی و حفظ و نگهداری آن دربرابر آفات زبان صحبت می کرد .
خروشید و جوشید و بر کند خاک ............. ز سُمّش زمین شد همه ، چاک چاک
رخش شیهه کشید و خشمگین شد و به نشانه ی یورش سُم خود را بر زمین کوبید به گونه ای که زمین زیر پایش کنده شد .
بزد تیغ و بینداخت از بر، سرش .............. فرو ریخت چون رود، خون از برش
رستم سر اژدها را از تنش جدا کرد و خون مانند رود از تن اژدها جاری شد.
بینداخت چون باد ، خَمِّ کمند .......................سر جادو آورد ناگه به بند
رستم کمند ( طناب حلقه شده ) را با سرعت به سمت جادوگر انداخت و اورا اسیر کرد .
میانش به خنجر به دونیم کرد ................. دل جادوان زو پر از بیم کرد .
رستم از کمر جادوگر را به دونیم کرد و با این کار خود جادوگران دیگر را پر از وحشت کرد .
چو رستم بدیدش بر انگیخت اسب .............. بدو تاخت مانند آذر گُشسب
هنگامی که رستم اورا دید اسبش را با سرعت به سوی او تازاند.
سر و گوش بگرفت و یالش دلیر ............ سر از تن بکندش به کردار شیر
رستم شجاعانه سر و گوش و یالش را گرفت و مانند شیر با شجاعت سرش را از تنش جدا کرد .
زبهر نیایش ، سر و تن بشست ................. یکی پاک جای پرستش بجست
برای عبادت سر و تن خودرا شست و به دنبال جایی پاک و تمیز برای این کار گشت .
از آن پس نهاد از بر خاک ، سر ............... چنین گفت : کای داورِ دادگر !
سپس سربر خاک سجده گذاشت و گفت ای پروردگار عادل
ز هر بد ، تویی بندگان را پناه ................... تو دادی مرا،گُردی و دستگاه
در برابر هربدی و آسیبی تو برای بندگان پناه هستی و تو هستی که به من زور پهلوانی و شکوه و عظمت دادی .
خود ارزیابی
1- منظور از عبارت زیر چیست؟«از هفت خان گذشتن »
همانطور که رستم برای نجات دادن پادشاه ایران از دست دیوان سختی های زیادی را پشت سر گذاشت وقتی کسی کاری را با سختی و دشواری زیادی انجام دهد این عبارت را به کار می برند .
2- رستم در هفت خان چه مراحلی را پشت سر گذاشت ؟
1- نبرد رخش با شیر 2- گذر از بیابان و گرفتار شدن در آن 3- نبرد با اژدها 4- نبرد با جادوگران 5- نبرد با اولاد دیو 6- نبرد با ارژنگ دیو 7- نبرد با دیو سپید .
3- به نظر شما چه نیرویی باعث شد رستم بتواند هفت خان را با موفقیّت پشت سر بگذارد؟
اعتقاد به خداوند و توکل به او و نترسیدن از مشکلات پیش آمده
حکایت
ادب لقمان
لقمان را گفتند : ادب از که آموختی ؟ گفت : از بی ادبان ؛ هرچه از ایشان در نظرم ناپسند می آمد ، من از آن عمل ، دوری می کردم .
به لقمان گفتند: از چه کسی ادب یاد گرفتی ؟ لقمان گفت : بی ادبان ؛ هر کاری که آن ها انجام می داند و در نظر من ناپسند و بد میآمد از آن دوری می کردم .
به نظر شما چگونه می توان از بی ادبان ، ادب آموخت ؟
اگر انسان بدی ها و کار های ناپسند دیگران که می بیند بشناسد و از انجام آن ها دوری کند به ادب بیش تری دست خواهد یافت.
معنی واژه ها
خان = مرحله - منزل / اهریمنی = شیطانی / شمار = تعداد / دیوان = دراینجا جمع دیو ها /راهی می شود = به سوی جایی می رود / قوی پنجه = زور مند /تیمار می کند = مراقبت می کند / نخجیر = شکار / فرجام = پایان – سر انجام / دادگر = عادل / کوفتن = کوبیدن / دیده=چشم / به تنگ می آید = صبرش تمام می شود / خروشید = دراینجا شیهه کشید / سهمگین =ترسناک / تیغ = شمشیر / بَر = در اینجا تن / چیرگی = پیروز شدن / کمند = ریسمان - طناب حلقه شده / میان = دراینجا کمر / آذرگشسب = آتش سریع و سوزان / گُرد = پهلوان /دستگاه = در اینجا عظمت - شوکت– شکوه / همهمه = هیاهو / اختلاف انداختن = نزاع به وجود آوردن .
بنویسیم
فعالیت های درس
1- بیت زیر را به نثر ساده فارسی بنویسید .
خروشید و جوشید و بر کند خاک ................... ز سمش زمین شد همه چاک چاک
( رخش ) شیهه کشید و خشمگین شد و به نشانه ی حمله سمش را بر زمین کوبید و زمین زیر پایش را کند.
2- عبارت های زیر را به زبان ساده بنویسید .
رستم در خشم می شود = رستم خشمگین می شود.
رستم به تنگ می آید = رستم خسته می شود.
3- با توجه به متن درس کدام یک از کلمات زیر جمع است؛ چرا؟
دیوان ، زابلستان، اژدها ، پهلوان ، مازندران ، یزدان ، جادوگران
دیوان و جادوگران کلمات جمع هستند.
دربقیه کلمات « ا ن» و « ها » بخشی از خود کلمه است و ونشانه ی جمع نمی باشد . برای تشخیص این موضوع اگر« ا ن » و « ها » را از انتهای این کلمات حذف کنیم بخش باقی مانده کلمه معنا داری را نمی سازد به طور مثال اگر از انتهای زابلستان « ا ن » را حذف کنیم بخش باقی مانده « زابلست » خواهد بود که کلمه معنی داری نمی باشد .
4- یک نمونه « مبالغه » از متن درس ذکر کنید و آن را توضیح دهید .
بزد تیغ و بنداخت از بر سرش .................... فروریخت خون چون رود از برش
هنگامی که سر اژدها قطع می شود شاعر خارج شدن خون از بدن اژدها را به دلیل حجم زیاد خون به جاری شدن رود تشبیه کرده است.
املا
1- کلماتی را که در املای آن ها یکی از شکل های « ص ، ط » وجود دارد از متن درس پیدا کنید و بنویسید .
ص ------->قصد ، تلخیص .......................... ط --------->خطرناک
2- اگر به جای معلم بودید از درس « هفت خان رستم » چه قسمت هایی را برای گفتن املا انتخاب می کردید ؟ آن ها را بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت سلیقه ای است .
3- با توجه به متن درس، جاهای خالی را با کلمات مناسب پُر کنید .
رستم با خدای خود به راز و نیاز می پردازد و او را سپاس می گزارد.
رستم در خشم می شود ، به رخش پر خاش می کند.
نگارش
1- با هم فکری گروه خود ، داستان یکی از خان های «هفت خان رستم» رابنویسید.
دانش آموز عزیز این فعالیت گروهی است .
2- اگر شما به جای فردوسی بودید خان هشتم را چگونه می نوشتید ؟
دانش آموز عزیز این فعالیت سلیقه ای است .
3- برای موفقیت در زندگی فکر می کنید چه خان هایی پیش رو دارید ؟
گذر از مرحله مقدماتی تحصیل و قدم نهادن به مرحله آموزش عالی
انتخاب شغل مناسب با توجه به رشته ی تحصیلی و رقم زدن آینده ای مطمئن
کارگاه نویسندگی
بهره گیری از حس های پنج گانه
برای اینکه نویسنده خوبی باشیم لازم است :
- همه چیز را خوب و دقیق ببینیم ( خوب دیدن )
- خوب و دقیق گوش بدهیم ( خوب گوش دادن )
- نسبت به بو ، مزه ، طعم اشیا ف حساس و دقیق باشیم ( تقویّت حس چشایی و بویایی )
- گاهی به کمک حس لامسه ، پدیده ها و اشیا را بشناسیم ( تقویت حس لامسه )
پس مقدمه ی خوب نوشتن ، خوب دیدن ، خوب گوش دادن و دقت در پدیده ها و استفاده از حس بویایی ، چشایی و لامسه است.
1- از پنجره کلاس به بیرون نگاه کنید و آنچه را که می بینید در یک بند بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
2- چشمان خود را ببندید و حس خود را در باره ی صدا هایی که می شنوید ، بنویسید .
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
3- با شنیدن صدای زنگ مدرسه چه احساسی در شما پدیدار می شود ، این حس چه رنگی است و چه مزه ای دارد ؟
دانش آموز عزیز این فعالیت شخصی است.
4- بر داشت خود را از ضرب المثل « نوش دارو ، بعد از مرگ سهراب » در یک بند بنویسید ؟
هر کاری را به خصوص کمک به دیگران را باید به موقع و در زمان مناسب انجام داد .چون اگر در زمان مناسب این کار را انجام ندهیم ،فایده ای نخواهد داشت ؛ مانند نوش دارویی که رستم به سهراب داد اما دیگر دیر شده بود .
5-هرچه از محتوای درس های این فصل فهمیده اید ، در یک بند بنویسید .
این فصل بیشتر اشاره به زبان فارسی و حفظ و نگهداری آن دربرابر آفات زبان صحبت می کرد .